Thông lệ bán vé vượt số ghế và bài toán tối ưu hóa lợi nhuận đã đẩy các hãng hàng không vào tình trạng không thể kiểm soát, thậm chí có thể phạm luật cho dù có sự hỗ trợ của hệ thống máy tính hiện đại.
Vụ việc hành khách Mỹ gốc Việt David Dao mặt đầy máu bị kéo lê trên sàn máy bay ở lối đi giữa 2 hàng ghế để đưa ra khỏi chuyến bay hôm 9/4 của hãng hàng không Mỹ United Airlines làm dậy sóng mạng và thế giới là kết quả của một thông lệ thường được biết đến với cái tên: overbooking (bán vé vượt số ghế).
Clip được chia sẻ đã thu hút sự chú ý của hàng trăm triệu người trong một khoảng thời gian rất ngắn. Cổ phiếu hãng hàng không United Airlines có lúc bốc hơn hơn 1 tỷ USD. CEO của United Airlines – ông Oscar Munoz đối mặt với khả năng mất việc, trong khi đó UA đối mặt với việc kiện tụng của ông Dao.
Overbooking là thông lệ mà hãng hàng không thường bán vé nhiều hơn với số ghế để tối đa hóa lợi nhuận. Thông thường, trên các chuyến bay, thường có các hành khách không xuất hiện do không đến, hủy bay vào phút cuối hoặc do lỡ chuyến… và chuyến bay có ghế trống.
Do vậy, các hãng hàng không thường bán số vé nhiều hơn so với số ghế thực có để lấp vào các chỗ trống này nhằm đảm bảo các chuyên bay luôn kín chỗ và hãng có lợi nhuận cao nhất có thể.
Tuy nhiên, nếu khách đi đủ, các hãng sẽ gặp phải rắc rối. Trong trường hợp này, các hãng hàng không sẽ tìm kiếm các khách hàng tự nguyện lùi lại chuyến bay và nhận một phần bồi thường.
Câu chuyện sẽ không trở nên phức tạp và gây phản cảm như vụ việc bác sĩ người Mỹ gốc Việt bị lôi ra khỏi máy bay nói trên nếu các hãng hàng không giải quyết ổn thỏa với khách hàng theo luật của Liên bang Mỹ.
Trên thực tế, theo Bộ Giao thông Mỹ, hàng năm có hàng chục ngàn hành khách đã không được bay vì lý do nói trên. Các hãng tìm cách đến bù cho các khách hàng tự nguyện nhường chỗ hoặc khách được yêu cầu phải xuống bằng voucher cho chuyến bay sau hoặc phiếu quà tặng. Các quy định này nằm trong các điều khoản hành khách đã đồng ý khi mua vé.
Thông thường giao dịch bỏ tiền mua vé chỗ ngồi được hoàn tất trước khi khách hàng lên máy bay. Trong trường hợp khách Mỹ gốc Việt David Dao, United Airlines đã cho hành khách lên tàu rồi mới nhận ra rằng họ cần 4 chỗ cho các thành viên của đoàn bay.
United Airlines đã sai phạm?
Sau khi không tìm được người tình nguyện nhường ghế, United Airlines đã áp dụng biện pháp cưỡng chế.
Theo luật của Bộ Giao thông Mỹ, các hãng hàng không có quyền làm như vậy, miễn là họ phải bồi thường cho khách hàng về những rắc rối mà họ gặp phải, tối đa là 1.350 USD. Nhưng điều này thường xảy ra trước khi khách lên tàu.
Theo Time, đại diện hiệp hội Travelers United tại Mỹ cho biết, nếu overbooking là bất hợp pháp thì giá vé máy bay sẽ tăng cao. Tuy nhiên, thông lệ này khiến các hãng máy bay có thể rơi vào tình trạng mất kiểm soát như trong trường hợp phải di chuyển người thô bạo như trường hợp nói trên.
Cũng theo đại diện này, United Airlines đáng nhẽ đã phải biết điều này sớm 15 phút trước khi kết thúc việc đón hành hành lên tàu. Nhiều chuyên gia cũng cho rằng, cách xử lý của UA là không phù hợp bởi việc này thường diễn ra ở cửa lên máy bay, chứ không đợi tới lúc hành khách đã vào vị trí.
Bên cạnh đó, chính sách riêng về thứ tự hành khách được ưu tiên trong trường hợp có người cần bắt buộc xuống máy bay cũng là điều mà nhiều người quan tâm. Một số hãng ưu tiên người khuyết tật, trẻ em… sau đó dựa trên thứ tự check-in , các trường hợp khẩn cấp, giá vé và khách hàng trung thành…
Trong trường hợp ông David Dao, bác sĩ gốc Việt này cho biết, ông từ chối nhường chỗ vì có hẹn gặp với bệnh nhân. Sau khi vụ việc xảy ra, nhiều người còn đặt ra vấn đề liệu UA có phân biệt đối xử với người châu Á hay không.
Hiện, Bộ Giao thông vận tải Hoa Kỳ cho biết họ đang xem xét vụ việc này.
Ông David Dao cho biết sẽ kiện tới cùng. Tuy nhiên, theo một chuyên gia trên Time, tất cả các quy định của các hãng hàng không đều đã được viết ra với rất nhiều lỗ hổng và những nguyên tắc mà người mua phải chịu trách nhiệm. Do vậy, sẽ không có ai làm việc trong các hãng hàng không phải vào tù cho dù khách hàng có bị đánh, bị đấm ở trên khắp cơ thể hay bị kéo lê trên sàn.